Tegoroczny festiwal Musica Divina, organizowany przez Fundację inCanto, będzie nietypowym spojrzeniem na muzykę nieszporów. Jesteśmy partnerem całego wydarzenia, ale szczególnie zapraszamy Was na dwa koncerty w Bazylice Świętej Trójcy przy Stolarskiej.

Od sześciu lat Musica Divina zaprasza mieszkańców Krakowa i melomanów z całej Polski na cykl bezpłatnych koncertów dawnej muzyki sakralnej. Tym razem poświecony będzie nieszporom – nabożeństwu sprawowanemu o zachodzie słońca, części liturgii godzin, która jest wspólna dla większości kościołów chrześcijańskich. Podążając liturgicznym szlakiem wytyczonym przez organizatorów Musica Divina w zeszłym roku, uczestnicy przyjrzą się kilku szczególnym nabożeństwom, ściśle związanym z osobami świętych lub wyjątkowymi miejscami kultu.

Do niedawna muzyka nie tylko towarzyszyła celebracjom nieszporów, ale wręcz była ich nieodłącznym elementem, a śpiew chorałowy stał się podstawą i punktem odniesienia dla późniejszych wielogłosowych kompozycji, którym w kolejnych wiekach nierzadko towarzyszyły dźwięki orkiestry.

Organizatorzy celowo nie sięgają po kompozycje najbardziej znane wiedząc, że publiczność Musica Divina docenia nieoczywiste wybory programowe, a decyzji o udziale w wydarzeniu nie opiera na rozpoznawalności repertuaru. Co więcej, festiwal w znacznej mierze utrzymuje się dzięki swojej publiczności – w myśl idei Festiwalu Społecznego, czyli wydarzenia regularnie wspieranego przez Patronów.

Pięć niepowtarzalnych koncertów

Zasadnicza część festiwalu odbędzie się między 2 a 6 sierpnia, a koncert finałowy zaplanowano na 23 września 2023.

Viva Agostino! – koncertowa premiera Nieszporów z Coimbry (3.08.2023, Bazylika Bożego Ciała)
Rekonstrukcji uroczystych nieszporów ku czci św. Augustyna z portugalskiego Klasztoru Santa Cruz w Coimbrze podjęła się Capella Sanctæ Crucis. Serce nabożeństwa stanowi pięć psalmów (Dixit Dominus, Confitebor tibi, Beatus vir, Laudate pueri, Laudate Dominum) skomponowanych przez Pedro de Cristo (†1618) – kapelmistrza i kanonika klasztoru Krzyża Świętego. Szef Capelli, Tiago Simas Freire do psalmodycznego korpusu dołączył szereg innych utworów pochodzących z klasztornych źródeł opisanych wspólnym łacińskim mianownikiem: In festo S. Augustini episcopi patris nostri. Warto odnotować, że będzie to pierwszy w historii występ Capelli Sanctae Crucis w Polsce, a jednocześnie zupełnie premierowe wykonanie tego repertuaru.

Echo liturgii w muzyce instrumentalnej (4.08.2023, Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP)
W najmniej oczywisty sposób o nieszporach opowie Anna-Liisa Eller, wirtuozka gry na kannelu – estońskim instrumencie tradycyjnym, zbliżonym do cytry,  zaskakującym niezwykle szerokimi możliwościami wykonawczymi. W programie zatytułowanym Dźwięki z Nieba [Sounds from heaven] znalazła się bowiem z pewnością nieprzypadkowo, jedna z Sonat Różańcowych H. I. F. von Bibera (L’Annunciazione), a także Mozartowskie Laudate Dominum z Vesperæ Solennes de Confessore KV 339. Zabrzmią również utwory G. P. da Palestriny, J. P. Rameau, D. Kellnera i innych kompozytorów z przełomu XVI i XVII wieku. 

Nieszpory bizantyjskie na szczególne święto (5.08.2023, Bazylika Trójcy Świętej)
Oprócz Wielkiego Postu, tradycja bizantyjska ma trzy inne okresy pokuty związane z głównymi świętami. Jednym z nich jest Post Zaśnięcia, który trwa od 1 do 14 sierpnia i jest najsurowszym nich. Z liturgicznego punktu widzenia, święto poprzedza jeden dzień przedświąteczny i następuje po nim osiem dni poświątecznych, podczas których celebrowane są tajemnice cudownej śmierci Maryi i jej chwalebnego wniebowzięcia. Nieszpory święta, celebrowane z litiją (nabożeństwem za zmarłych), wielokrotnie wypraszają wstawiennictwo Matki Bożej: „Pani, nie zapominaj o więzach pokrewieństwa z tymi, którzy z wiarą wspominają Twoje najświętsze Zaśnięcie”.

Właśnie one stały się kanwą programu bardzo wyczekiwanego w Krakowie, rumuńskiego chóru prawosławnego Byzantion, który po raz pierwszy zaśpiewa na Musica Divina. Zespołem kieruje wybitny kantor i znawca muzyki bizantyjskiej, Adrian Sîrbu, znany również ze współpracy z jednymi z najznakomitszych europejskich zespołów muzyki dawnej, jak Graindelavoix czy La Tempête. 

Nieszpory z Rękopisu Old Hall (6.08.2023, Bazylika Bożego Ciała)
Trio Mediæval i Catalina Vicens sięgają po muzykę z Oficjum św. Torlaka – jedynego islandczyka uznanego za świętego przez kościół katolicki. Na program koncertu złożą się fragmenty nieszporów – antyfony i psalmy poświęcone świętemu, który zmarł 23 grudnia 1193 r. po życiu pobożnym i pełnym cudownych przygód. Pochodzą one z Rękopisu Old Hall datowanego na początek XV wieku, który jest największym zachowanym zbiorem późnośredniowiecznej muzyki angielskiej.

An Old Hall Ladymass – płyta Trio Mediæval z gościnnym udziałem Cataliny Vicens ukazała się w czerwcu 2023 roku i już została okrzyknięta jednym z najlepszych albumów w historii zespołu. Krakowski koncert będzie premierowym wykonaniem tego repertuaru w naszym kraju.

Codex Callixtinus de novo – Ad Primas Vesperas Sancti Jacobi (23.09.2023, Bazylika Trójcy Świętej)
Pierwsze nieszpory na uroczystość św. Jakuba, pochodzące z XII wiecznej Księgi św. Jakuba zwanej również Codex Callixtinus są jednym z najważniejszych i najpopularniejszych nagrań w dorobku francuskiego Ensemble Organum. Aż trudno uwierzyć, że ten program, nagrany w 2004 roku, nigdy nie został wykonany w Polsce w oryginalnej formie – miał swoją prapremierę w ramach Festiwalu Kraków 2000 i był wtedy przygotowany we współpracy z wieloma polskimi muzykami pod kierownictwem Damiena Poisblauda, który gościł na Musica Divina w 2020 roku.

Po wielu miesiącach wspólnej pracy pod kierownictwem Marcela Pérèsa, połączone składy Ensemble Organum i Scholi Cantorum Minorum Chosoviensis sprawią, że krakowska publiczność zyska wyjątkową okazję, by usłyszeć ten niezwykle piękny repertuar pod wieloma względami de novo w ramach finału festiwalu.

Liturgiczny wymiar festiwalu

Tegorocznej odsłonie Musica Divina będą towarzyszyć liturgie. Festiwal rozpocznie się w środę 2 sierpnia nieszporami celebrowanymi w Bazylice Trójcy Świętej z udziałem naszego Bractwa Śpiewaczego San Clemente, a 5 sierpnia i 23 września przygotujemy w tym samym miejscu msze święte.

Wzorem ubiegłego roku, organizatorzy zaproszą również słuchaczy festiwalu na wystawę sztuki chrześcijańskiej. Tym razem będzie to seria prac Aleksandry Samołyk zatytułowana W ukryciu.

Wstęp na wszystkie wydarzenia festiwalu jest bezpłatny – wybierając się na koncerty należy jedynie pamiętać o pobraniu bezpłatnych wejściówek przez stronę www.musicadivina.pl.