Proste polskie propria – nowa propozycja śpiewów mszalnych

12 października 2023 (piątek)

Serwis Liturgia.pl rozpoczął publikowanie nowej serii pomocy liturgicznych. Proste polskie propria opracowane przez Dominikański Ośrodek Liturgiczny to szansa na to, by w polskich parafiach i wspólnotach wprowadzić śpiew gregoriański opracowany tak, by każde zgromadzenie mogło uczestniczyć w śpiewie antyfon.

Jak mówi Konstytucja o liturgii Soboru Watykańskiego II, „Kościół uznaje śpiew gregoriański za własny śpiew liturgii rzymskiej. Dlatego w liturgii powinien zajmować on pierwsze miejsce wśród innych równorzędnych rodzajów śpiewu” (nr 116).

– Ta myśl Ojców Soborowych została doprecyzowana w instrukcji Musicam sacram – wyjaśnia o. Łukasz Miśko, inicjator projektu. – Powtórzono tam postulat kultywowania śpiewu gregoriańskiego, ale jednocześnie zalecono, by wykonywany był nie tylko przez profesjonalny zespół wokalny, ale przez całe zgromadzenie liturgiczne: „Nie ma nic podnioślejszego i milszego w nabożeństwach liturgicznych nad zgromadzenie wiernych, które wspólnie w pieśni wyraża swoją wiarę i pobożność. Dlatego też należy z całą gorliwością doprowadzić lud do czynnego udziału, przejawiającego się w śpiewie, a czynić to należy jak następuje: udział ten musi obejmować przede wszystkim aklamacje, odpowiedzi na pozdrowienia kapłana czy asysty i odpowiedzi w modlitwach litanijnych, prócz tego antyfony i psalmy, jak również wersety responsoryjne, hymny i kantyki” (nr 16).

Polscy biskupi przypominają te zasady w ostatnim dokumencie KEP na temat muzyki liturgicznej z 2017, wskazując, że antyfony mszalne są wzorcowym repertuarem zwłaszcza jako śpiewy na wejście oraz komunię (Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski o muzyce kościelnej 18, 20).

Jak to zrobić w praktyce? Oficjalne księgi liturgiczne odnowionej liturgii rzymskiej, jak Graduale Romanum czy Graduale Simplex, oferują bogactwo materiału, który jednak często okazuje się zbyt wymagający dla zwyczajnego zgromadzenia liturgicznego, zarówno z racji na złożoność melodyczną (melizmaty), jak też na barierę językową – o powszechnej znajomości podstaw łaciny możemy dzisiaj jedynie marzyć.

– Nasz projekt jest adaptacją pracy amerykańskiego kantora, Adama Bartletta, który w 2011 wydał Simple English Propers, dostępne dzisiaj darmowo na stronie Stowarzyszenia Katolickich Muzyków Ameryki (CCMA) na zasadach licencji Creative Commons. Autor wykorzystuje oryginalne tony (modi) antyfon z Graduale Romanum, które upraszcza i grupuje w 24 wzory melodyczne. Efektem jest zarówno historyczna i estetyczna ciągłość ze źródłem, jakim jest graduał, jak też prostota i dostępność propriów dla standardowego zgromadzenia liturgicznego w Polsce – tłumaczy o. Miśko.

Przy adaptacji na język polski użyte zostały tłumaczenia z mszału rzymskiego oraz brewiarza, zaś w przypadku rozbieżności tekstu polskiej antyfony na komunię i łacińskiego oryginału z graduału autor adaptacji dokonuje tłumaczenia własnego z łaciny w oparciu o istniejące liturgiczne tłumaczenia danego fragmentu biblijnego.

Opracowania będą publikowane w ramach nowego cyklu na stronie www.liturgia.pl/propria – co tydzień ukazywać się będą pliki pdf z zapisem neumatycznym do pobrania za darmo i nagrania Introitu (śpiewu na wejście) oraz Communio (śpiewu na Komunię).

Propozycja nie jest jednak tylko opracowaniem teoretycznym – twórcy, równolegle z publikacjami, podejmują próbę zastosowania materiałów w praktyce. Okazją do tego jest „Msza dla poszukujących piękna”, którą Dominikański Ośrodek Liturgiczny i Fundacja inCanto organizują w jedną z niedziel każdego miesiąca roku akademickiego w Sanktuarium św. Józefa przy ul. Poselskiej w Krakowie. Październikowa celebracja zgromadziła duże grono osób na co dzień zaangażowanych w kulturę i sztukę – kolejna celebracja z wykorzystaniem polskich propriów zaplanowana jest na 19 listopada o 12:00.

Fundacja Dominikański Ośrodek Liturgiczny dąży do tego, by wszyscy mogli świadomie uczestniczyć w pięknej liturgii. Organizuje warsztaty, rekolekcje i katechezy, wydaje książki i nagrania muzyczne oraz tworzy przedmioty, które podkreślają treść i godność celebracji liturgicznej, a także organizuje środowisko osób zaangażowanych w odnowę liturgii. Jest organizacją pożytku publicznego.

Wróć do materiałów