Szokiem dla nas, jak też dla mnóstwa osób w środowisku muzyki liturgicznej, są oskarżenia przedstawione francuskiemu dominikaninowi, o. André Gouzes’owi OP, przez francuską prokuraturę, o czym poinformował dziennik La Croix w dniu 6.05.2022. Jak pewnie wiecie, o. André (ur. 1943) jest kompozytorem, którego utwory wykonywane są we wszystkich dominikańskich kościołach w Polsce i którego styl był inspiracją dla muzycznych poszukiwań kompozytorów związanych z Dominikańskim Ośrodkiem Liturgicznym.

Został on oskarżony o napaść seksualną i gwałt na nieletnim poniżej 15. roku życia, co miało mieć miejsce kilkanaście lat temu. Sam oskarżony cierpi od kilku lat na chorobę Alzheimera. Wiemy, że w wyjaśnieniu sprawy władze Prowincji Tuluzy współpracują ściśle z francuskimi organami ścigania.

Naszą modlitwą obejmujemy poszkodowanego i jego rodzinę, a do wyjaśnienia sprawy usilnie zachęcamy do tego, by – kierując się wrażliwością i szacunkiem dla poszkodowanego – nie wykonywać utworów o. Gouzesa podczas liturgii. Poniżej zamieszczamy oficjalne oświadczenie oraz listę kompozycji o. Gouzesa wydanych w naszych śpiewnikach.

Oświadczenie

W związku z wszczęciem śledztwa wobec dominikanina z Prowincji Tuluzy, o. André Gouzes’a, przez francuską prokuraturę na podstawie zarzutu o napaść seksualną i gwałt na małoletniej osobie poniżej 15. roku życia, usilnie rekomendujemy zrezygnowanie z wykonywania utworów autorstwa o. André Gouzes’a podczas liturgii dopóki nie zapadnie wyrok sądu w tej sprawie. Wiemy, że w wyjaśnieniu sprawy władze Prowincji Tuluzy współpracują ściśle z francuskimi organami ścigania.

André Gouzes jest autorem opracowań muzycznych następujących pieśni, których polskie tłumaczenia zostały opublikowane przez Fundację Dominikański Ośrodek Liturgiczny:

Alleluja Magnificat
Ave vera virginitas
Błogosławieni ubodzy w duchu
Bóg tak ukochał świat
Chwała Chrystusowi
Dialog
Kantyk Mojżesza
Kantyk trzech młodzieńców
Królowo nieba wesel się
Mądrość stół zastawiła
Najświętsza Dziewico
Nasz Pasterz odszedł
Niepojęta Trójco
Nieskalana
O dniu radosny
O Matko łaskawa
Oto jest dzień
O zbawcza Hostio (opracowanie melodii gregoriańskiej)
Panie mój, nie jestem godzien
Pod Twoją obronę
Przyjdźcie, radośnie śpiewajmy hymn
Radosna światłości
Stała Matka Boleściwa
Święta, przeczysta Dziewico
Trisagion
Ty mieszkasz pośród nas
Wielki jest Pan
Witaj, Królowo – Salve Regina

Doceniamy zasługi o. André Gouzes’a w reformie muzyki liturgicznej, która miała wpływ także na nasze środowisko, ale równocześnie nie możemy przejść obojętnie wobec charakteru zarzutów postawionych naszemu współbratu. Naszą modlitwą obejmujemy poszkodowanego i jego rodzinę.

Dalsze decyzje dotyczące utworów o. André Gouzes’a będziemy podejmować po zapadnięciu prawomocnego orzeczenia francuskiego sądu.

Łukasz Miśko OP
Prezes Fundacji
  
  

Dodatkowe wyjaśnienia

Poniżej dodajemy odpowiedzi na główne pytania, jakie często się pojawiają od czasu publikacji naszego oświadczenia. Mamy nadzieję, że wyjaśnią one kontekst naszego działania.

Czy to, że rekomendujecie niewykonywanie utworów o. Gouzes’a oznacza, że o. Gouzes jest winny zarzucanych mu czynów?
Zarzuty są na tyle poważne, że dominikanie tuluzcy zdecydowali się sami zgłosić to podejrzenie do prokuratury. W prawie natomiast obowiązuje domniemanie niewinności, dopóki nie zapadnie ostateczny wyrok. Dlatego wydaliśmy rekomendację, aby na razie zrezygnować z wykonywania tych utworów. Kolejne decyzje podejmiemy po wydaniu prawomocnego wyroku i rozeznaniu bieżącej sytuacji.

Dlaczego nie rekomendujecie wykonywania tych utworów?
Ze względu na powagę zarzutów w śledztwie wobec o. Gouzes’a, ale też wrażliwość wobec pokrzywdzonych – czy w tej konkretnej sprawie, czy też w innych sprawach tego typu związanych z Kościołem katolickim. Brak jakiejkolwiek reakcji z naszej strony pokrzywdzeni mogliby odbierać jako obojętność na krzywdę, zwłaszcza, że o śledztwie, w ślad za francuskimi mediami, poinformowały polskie media katolickie. Apele o wykształcenie takiej wrażliwości padały wielokrotnie ze strony cennych inicjatyw również w polskim Kościele, jak np. Fundacja św. Józefa czy inicjatywy “Zranieni w Kościele”. W innych krajach, np. w USA, muzyka kompozytorów muzyki liturgicznej oskarżonych o przestępstwa czy nadużycia seksualne również bywa wycofywana z użycia w liturgii – przykładem może być historia Davida Haasa opisana przez Catholic News Agency.

Czy planujecie wycofać te utwory?
W prawie obowiązuje domniemanie niewinności, dopóki nie zapadnie ostateczny wyrok – dlatego na razie zalecamy tylko wstrzymanie się od wykonywania utworów o. Andre Gouzes’a podczas liturgii. Ostateczną decyzję co do wykorzystania tych pieśni zostawiamy osobom odpowiedzialnym za śpiew w lokalnych wspólnotach. Nasza ostateczna decyzja w sprawie tych utworów będzie po części zależała od wyników śledztwa. To dla nas bardzo trudna sytuacja, ponieważ z jednej strony mamy do czynienia z utworami, które same w sobie mają wartość ponadczasową i poniekąd niezależną od ich autorstwa, ale z drugiej strony ze względu na ciężar oskarżenia oraz ból osób skrzywdzonych w polskim Kościele, chcemy działać z pewną ostrożnością. W podejmowaniu ostatecznej decyzji postaramy się wysłuchać głosów ze środowiska muzyków i wykonawców muzyki liturgicznej w Polsce.

Powinno się oddzielać życie twórcy od jego dzieła
Ten przypadek jest dość wyjątkowy: nie mówimy o twórcy sprzed wieków, ale sytuacja jest aktualna, bardzo świeża – sprawa jest właśnie w prokuraturze; dodatkowo zarzuty mają poważny charakter (przypomnijmy: nie chodzi tylko o zarzut niemoralnego zachowania, lecz także o jedno z najcięższych przestępstw, a mianowicie seksualne wykorzystanie osoby nieletniej poniżej 15. roku życia). Nie sposób tak od razu przejść nad tym do porządku dziennego. Oczywiście możemy na poziomie rozumowym dokonać takiego rozróżnienia i Kościół to robi od wieków w przypadku różnych twórców czy teologów, ale łatwiej jest to zrobić patrząc z perspektywy czasu, jak np. w przypadku Orygenesa czy Caravaggia, lub w przypadku dzieł pochodzących z epok, kiedy biografia autora nie była postrzegana jako mająca wpływ na interpretację dzieła („mnisi w klasztorach”, „autorzy tradycyjnych pieśni ludowych”). Chodzi też o szczególny typ dzieła, o którym tu mówimy: jest to muzyka wykonywana podczas liturgii, muzykę, którą mamy się modlić – nie film, obraz w muzeum czy książka.
Kolejną przesłanką jest wrażliwość osób, które doświadczyły tego typu zranień w Kościele – one z uwagą śledzą każdą taką sprawę, niektóre z nich pozostają nadal w Kościele i słuchanie tych utworów na liturgii, ze świadomością historii ich twórcy, mogłoby być dla nich bolesne.
Dlatego obecnie wydaliśmy ogólną rekomendację – ale zastosowanie się do niej zależy już od danej osoby podejmującej decyzję w zakresie wyboru utworów na liturgię i od jej rozeznania.
Kolejne decyzje podejmiemy po uprawomocnieniu się wyroku sądowego w sprawie o. Gouzes’a i rozeznaniu aktualnej sytuacji. Planujemy również debatę na ten temat z udziałem ekspertów z dziedziny etyki, sztuki sakralnej i prawa. Sprawa ta rozpoczęła bardzo ciekawą dyskusję w środowisku, którą chcemy prowadzić dalej. Pomoże nam to wszystkim, nie tylko w środowisku muzyki liturgicznej, znaleźć najlepsze rozwiązania dla tego typu sytuacji.

A co z utworami innych kompozytorów ze śpiewnika Niepojęta Trójco?
W przypadku o. Andre Gouzesa mamy do czynienia z wyjątkowo trudną sytuacją – chodzi o śledztwo prowadzone przez prokuraturę i poważny charakter zarzutów. Żaden z pozostałych kompozytorów, których muzykę liturgiczną publikujemy, nie został oskarżony o podobne przestępstwo, choć oczywiście jesteśmy świadomi, że biografie wielu z naszych muzyków – jak każdego z nas – mogą być skomplikowane.